نقد و بررسی جامعه شناسانه ی سروده های امیرهوشنگ ابتهاج

چکیده: انقلاب مشروطه در کنار تحولات سیاسی- اجتماعی که در سطح جامعه ی ایران پدید آورد، در ادبیات نیز تأثیر گذاشت و توجه به اجتماع و مسایل اجتماعی را سرلوحه ی آثار ادبی قرار داد و باعث شد شاعران و ادیبان که پیش از آن کمتر به مسائل سیاسی- اجتماعی توجه می کردند، به طور جدی به این مسائل بپردازند. در نتیجه ی توجه به این مسائل، مضامینی چون وطن، آزادی، عدالت، انسان، زن، کارگر، فقر و ... مورد توجه قرار گرفت. این توجه به مسائل اجتماعی با آمدن نیما برجسته تر شد؛ به طوری که روحیه ی مبارزه، تعهد و مردمی بودن از ویژگی های شعر او به شمار -رفت. شاعران بعد از نیما هم به این مضامین توجه داشتند و وقایع سال های قبل از انقلاب اسلامی و پس از آن، جنگ، این گرایش را قوت بخشید. توجه به اجتماعیات که همگام با تحولات سیاسی- اجتماعی قوت می گرفت، گاهی آن قدر شدید بود که باعث می شد شاعرانی که مدتی عاشقانه سرا بودند، عشق را به کناری نهاده و پرداختن به اجتماع و مردم را وجهه ی همت خود قرار دهند و حتی عاشقانه سرایی و سخن گفتن ازعشق را سرزنش کنند. امیرهوشنگ ابتهاج نیز یکی از شاعرانی است که در تب و تاب های سیاسی- اجتماعی دهه ی سی به مضامین اجتماعی روی آورد و پرداختن به درد مردم را مهم تر از عشقی دانست که قبل از آن، محوری ترین پیام شعر او بود؛ البته این گرایش سایه در ابتدا با افراط در نفی و طرد عشق، همراه بود؛ اما بعدها به اعتدال گرایید. بنابراین مضامین سیاسی- اجتماعی بخش اعظمی از اشعار سایه را به خود اختصاص داده است که توجه به جنبه ی زیبایی شناختی در این اشعار، در ماندگاری آن ها تأثیر بسزایی دارد. در بین این مضامین اشاره به آزادی، خفقان و استبداد، ظلم و خون ریزی، جنگ تحمیلی، انسان، زن، امیدواری و ... برجسته تر هستند که این پایان نامه به بررسی نمود این مسایل در شعر سایه می پردازد.